Armie Świata: Siły Zbrojne Serbii

Jej produkt krajowy brutto wyniósł w 2022 roku niecałe 66 miliardów dolarów, a zatem znacznie mniej niż regionalnych sąsiadów, którzy weszli do Unii Europejskiej. Ponad 83 proc. populacji to etniczni Serbowie, ale o wiele więcej żyje właśnie na terenie Kosowa czy Bośni i Hercegowiny. W tej ostatniej Serbowie stanowią aż 31 proc. spośród 3,5 milionowej populacji.

Na obronność Serbowie wydają rocznie około 1,5 miliarda rocznie czyli 2,5 procent PKB. Jak na państwo pozostające poza NATO i skonfliktowane z sąsiadami i mające roszczenia terytorialne nie jest to zbyt wiele.

Odpowiedzią na te wyzwania mają być pobór oparty na zaciągu ochotniczym, prężny rodzimy przemysł zbrojeniowy wyspecjalizowany w produkcji artylerii i broni małokalibrowej ale także np. Pojazdów opancerzonych, a także pomoc kontrowersyjnego globalnego przyjaciela w postaci Rosji i podległej jej Białorusi.

Obecnie udaje się dzięki temu utrzymać siły zbrojne liczące ponad 28 tysięcy żołnierzy, wspieranych przez 3700 żandarmów, a w razie wojny siły te mogą zostać łatwo rozbudowane poprzez powołanie 50 tysięcy poborowych.

W serbskich wojskach lądowych służy w czasie pokoju 13 250  żołnierzy a ich trzon stanowią cztery brygady ogólnowojskowe o numerach od 1 do 4. Każda z nich posiada identyczną strukturę i posiada dwa bataliony piechoty i dwa zmechanizowane, oraz po jednym batalionie: pancernym, artylerii samobieżnej, artylerii rakietowej, obrony powietrznej, inżynierów, dowodzenia i logistycznym. Wsparcia tym silnym jednostkom może dostarczyć mieszana brygada artylerii z dwoma batalionami haubic, dwoma batalionami dział, batalionem artylerii samobieżnej, mieszanym batalionem artylerii rakietowej, oraz batalionami: logistycznymi dowodzenia.

Wojska lądowe mają też samodzielne bataliony: pancerny, rozpoznawczy, ochrony przed skutkami oddziaływania broni masowego rażenia i łączności i dwa żandarmerii.

Wojska lądowe Serbii są rozlokowane wzdłuż granicy z Kosowem na południu kraju. Znajdują się tam trzy z czterech brygad ogólnowojskowych, brygada artylerii i wszystkie bataliony samodzielne za wyjątkiem jednego żandarmerii, który stacjonuje w stołecznym Belgradzie. Czwarta brygada jest rozmieszczona w oddaleniu od pozostałych sił na północy w Nowym Sadzie, nieopodal granicy Chorwacji oraz Bośni i Hercegowiny. W jej sąsiedztwie znajduje się też serbska rzeczna flotylla Dunaju z dwoma zespołami okrętów rzecznych z 5 jednostkami bojowymi, czterema stawiaczami min, czterema jednostkami desantowymi i dwoma transportowymi. Flotylli podporządkowane są także dwa bataliony pontonowe.

Osobną formację, podległą bezpośrednio ministerstwu obrony a nie wojskom lądowym  stanowi jeszcze Gwardia Serbskiej Armii, która stacjonuje w stołecznym Belgradzie i posiada 4 bataliony: gwardii honorowej, żandarmerii, dowodzenia i logistyczny i liczy 1600 ludzi. Wyłączone spod dowództwa lądowców są też samodzielne 63. brygada powietrzno-desantowa posiadająca pięć kompanii, w tym jedną wyspecjalizowaną w misjach ratowniczych, a także 72 Brygada wojsk specjalnych dwoma batalionami operacji specjalnych i pododdziałami pomocniczymi. Bezpośrednio pod serbski MON podlegają także centralna baza logistyczna, brygada walki elektronicznej, brygada łączności i rozbudowane szkolnictwo wojskowe, pod które podlegają cztery brygady rezerwowe. Serbowie posiadają też osiem brygad obrony terytorialnej, które są jednostkami lekkiej piechoty.

W wojskach pancernych Serbowie wykorzystują 230 czołgów rodziny T-72, przy czym ponad 200 to jugosłowiańska ulepszona odmiana tych wozów – M-84, które służą w batalionach w brygadach ogólnowojskowych. Pozostałych 30 wozów to T-72B1MS z batalionu podległego bezpośrednio naczelnemu dowództwu. W rozpoznaniu wykorzystywanych jest 76 pojazdów BRDM-2 i ulepszonych BRDM-2M. Nieco lepiej prezentuje się flota bojowych wozów piechoty i transporterów opancerzonych. Większość bwp stanowią wyprodukowane w latach 80 i na początku lat 90 wozy M-80 – inspirowane sowieckim PMP-1 ale krótsze, wyposażone np. we francuski silnik i dysponujące 20 mm armatą automatyczną przeciwpancernymi pociskami Malutka. W służbie jest też kilka nowej generacji kołowych wozów Lazar-3, które zamówiono w łącznie 30 egzemplarzach. Maszyny te mają wieże bezzałogowe z 30 mm armatami automatycznymi i wukaemami i potencjalnie mogą mieć także kierowane pociski przeciwpancerne. Serbii udało się sprzedać 24 pojazdy w podobnej konfiguracji Turkmenistanowi.

Serbowie mają też ponad 150 transporterów opancerzonych. W tym 36  nowoczesnych kołowych Lazarów-2, 32 MT-LB, 12 sędziwych BTR-50 i około 100 krajowych dwuosiowych transporterów BOV różnych wersji. Te ostatnie to jugosłowiańska konstrukcja mające zastąpić BRDM-y wyposażona w niemiecki silnik i produkowana w kolejnych wersjach do dnia dzisiejszego. Najnowszą z nich jest wyprodukowany w 40 egzemplarzach nowocześnie prezentujący BOV M-16 Milosz  będący serbskim wozem klasy MRAP. Serbskie wojska specjalne użytkują ponadto 40 amerykańskich Hummvee a żandarmeria wojskowa 5 także amerykańskich wozów Bearcat.

Pojazdy BOV-1 są wykorzystywane dzisiaj także jako niszczyciele czołgów w liczbie 48 sztuk i uzbrojone w pociski Malutka. Jako broń przeciwpancerną wykorzystywane przez piechotę są też dość stare sowieckie systemy 9K111 Fagot i 90 mm armaty bezodrzutowe M-79.

W artylerii Serbowie wykorzystują 450 środków ogniowych w tym 73 egzemplarze artylerii samobieżnej w tym 67 Goździków i co najmniej część z 18 zamówionych kołowych 155 mm krajowej produkcji haubic B-52 NORA. Co ciekawe na uzbrojenie to Serbowie znaleźli wielu klientów w tym: Bangladesz, Cypr, Kenię i Mjanmę. Łącznie udało się im sprzedać grubo ponad 100 egzemplarzy tego uzbrojenia co trzeba uznać za duży sukces eksportowy.

 W artylerii ciągnionej Serbia używa ciągnionej wersji zestawu NORA w liczbie 36 egzemplarzy, a także 18 130 mm armat M-46 i 78 popularnych posowieckich D-30. Artylerie lugową uzupełniają 163 moździerze. W artylerii rakietowej wykorzystywanych jest 78 systemów produkcji krajowej. 18 z nich to stworzone równolegle do sowieckich Gradów 128 mm systemy M-63 Plamen, 60 to nowsze systemy tego samego kalibru M-77 Oganij a 3 – to ciężka wyrzutnia systemu  M-87 Orkan kalibru 262 mm.

W obronie powietrznej wojsk lądowych do samoobrony wykorzystywane są systemy bardzo krótkiego zasięgu. W użyciu jest 5 wozów Strieła-10M tworzących jedną baterię chroniąca 1 brygadę ogolnowojskową. Wraz z nimi slużą trzy baterie na krajowych systemach PASARS-2 z rakietami francuskimi Mistral 3 i 40 mm armatą Boforsa. Pozostałe brygady ogólnowojskowe są chronione przez dramatycznie przestarzałe baterie systemów samobieżnych 9K31 Strieła-1M. Serbscy zołnierze mają też MANPADS-y głownie  Strieła i Igła.

We flotylli rzecznej jednostkami bojowymi są trzy łodzie patrolowe RPČ-214 Morava Type 20, z podwójną 20 mm armatą i możliwością przenoszenia 30 żołnierzy. Poza tym używane są 3 jednostki lokalnego serbskiego typu z 12,7 mm kaemami i flota małych rzecznych desnatówców 5 typu Beciej i jeden typu Sabac. Jednostki te także mają zdwojone 20 mm armaty i 30 mm granatniki, a każda może przewieźć 80 żołnierzy. Ciekawostką jest okręt dowodzenia typu BPN-30 "Kozara" produkcji austriackiej. A obrazu floty dopełniają 4 okręty przeciwminowe typu Neśtin. Fakt posiadania takiej floty rzecznej oznacza, że Serbowie w razie wojny z któryms z północnych sąsiadów byliby w stanie przerzucić przez graniczną rzekę jednorazowo batalion piechoty a następnie go zaopatrywać.

W Siłach Powietrznych i Obrony Powietrznej Serbii służy 3 tysiące żołnierzy. Lotnictwo zgrupowane jest dzisiaj w dwóch Brygadach – w 204 Batajanicy i 98 w bazach w Niszu Ladewici. W Batajanicy stacjonuje 101 eskadra myśliwca z 13 zmodernizowanymi w Rosji MiGami-29, a także eskadry: transportowa, szkolna, mieszana śmigłowców oraz bataliony: mieszany obrony powietrznej, techniczny i ochrony. Z kolei w bazie w Ladewici stacjonuje 241 eskadra myśliwsko-bombowa z jugosłowiańskiej produkcji samolotami J-22A Orao. Są one mniej więcej odpowiednikami Su-22. W bazie stacjonuje też eskadra śmigłowcow przeciwpancernych, eskadra rozpoznawcza plus bataliony ochrony, techniczny i artyleryjsko-rakietowy obrony powietrznej. Baza w Niszu niej najmniejsza stacjonuje w niej tylko eskadra mieszana śmigłowców ze swoim batalionem ochrony.

W Belgradzie znajnuje się dowództwo rozmieszczonej po całym kraju 250 brygady rakietowej obrony powietrznej z 6 batalionami- trzema z wyrzutniami samobieżnymi i trzeba stacjonarnymi. Rozsiana po kraju jest też 126. brygada dozoru przestrzeni powietrznej i wczesnego ostrzegania z eksploatującymi radiolokatory batalionami we wszystkich trzech bazach lotniczych. Strukturę serbskich sił powietrznych dopełniają dwa bataliony: łączności i inżynieryjny oraz instytuty: medyczny i oceniania stanu statków powietrznych.

Poza 13 MiG-ami 29 Serbowie eksploatują w lotnictwie bombowym i rozpoznaniu 17 J-22 Orao. W szkoleniu zaś 20 jugosłowiańskiej produkcji szkolno bojowych odrzutowych G-4 Super Galeb i 20 nowych lekkich samolotów szkolenych krajowej produkcji Lasta 95. Maszyny te udało się sprzedać Irakowi w liczbie 20 egzemplarzy.

 Znacznie skromniej wygląda serbskie lotnictwo transportowe, które wykorzystuje pojedynczego Ana-26, ale do 2023 roku Belgrad ma odebrać dwa świeżo zamówione samoloty Airbus C295W. Do rozpoznania fotogrametrycznego wykorzystywany jest ponadto pojedynczy Piper PA-34.

W lotnictwie śmigłowcowym rosyjska technika rywalizuje z zachodnią. Serbowie mają obecnie 4 śmigłowce szturmowe Mi-35 i oczekują na kolejną czwórkę. Wykorzytują również 13 śmigłowców Mi-8 i Mi-17 i czekają na kolejne trzy. Z drugiej strony jednak zakupionych zostało 15 lekkich śmigłowców wielozadaniowych Airbusa H145, których dostawy już trwają a w użyciu jest również niemal 30 lekkich rozpoznawczo-bojowych fransuckich śmigłowców Gazelle.

Serbowie wykorzystują też bezzałogowce, w tym sześć średnich taktycznych BSP rozpoznawczo-uderzeniowych CH-92A, jeśli chodzi o klasę mniej więcej odpowiadających tureckiemu Bayraktarowi TB2 i uzbrojonych. W chińskie pociski FT-8C. Nie są to jedyne chińskie akcenty w serbskich siłach zbrojnych.

Naziemne systemy obrony powietrznej to element sił zbrojny, do którego Serbowie przywiązują duża wagę pomni swojej historii w tym bombardować NATO w wojnie w Kosowie. Z tamtego czasu Serbia odziedziczyła nadal sprawne 8 baterii stacjonarnego S-125 Newa i 12 mobilnych systemów 2K12 Kub. Broń ta jest obecnie zastępowana nowocześniejszymi rozwiązaniami rosyjskimi i chińskimi. Chińczycy w ostatnim czasie w przebojowy sposób przerzucili do Serbii zakupione 4 baterie systemu obrony średniego zasięgu FK-3 co jest eksportowym oznaczeniem HQ-22. Rosjanie dostarczyli zaś przynajmniej jedną z trzech baterii systemu krótkiego zasięgu Pancyr S1. Wydaje się że w najbliższych latach Pancyry zastąpią przestarzałe Kuby, a HQ-22 – Newy.

Serbowie rozglądają się obecnie także za następcami MiGó-29 i Orao. Samoloty te nie spełniają wymogów współczesnego pola walki, i trudno się łudzić żeby miały szanse w wielozadaniowymi Rafale zakupionymi w ubiegłym roku przez Chorwatów. Co ciekawe Belgrad coraz mniej poważnie bierze pod uwagę zakup samolotów rosyjskich, których możliwości są coraz bardziej dyskusyjne i chętnym okiem patrzy w stronę także w stronę Rafale.

Ciekawostę stanowią radary dozoru przestrzeni powietrzne Serbii. Z sowieckich typów pozostały tam już wyłącznie wycofywane P-12 i PRV-16B, podczas gdy caa reszta rozwiązań to radiolokatory trójwspółrzędne francuskie GM400, GM200 i GM60 ale także amerykańskie AN/TPS-70.

Jak widać pomimo swoich rosyjskich sympatii Serbia inwestuje w rozwiązania techniczne kupowane albo we własnym przemyśle albo od państw  Unii Europejskiej, nie wahając się przed zakupami nawet w Stanach Zjednoczonych czy Chinach. Poza „darami" m.in. w postaci używanych MiGów-29 i czołgów T-72 z Rosji pozyskano w ostatnim czasie niewiele broni. Liczy się pragmatyka i możliwość pozyskania sprzętu skutecznego i za dobrą cenę. Wszystko to jest niezbędne w kraju, który ma tyle konfliktów ze swoimi sąsiadami, nie jest ani członkiem NATO ani Unii Europejskiej, a w dodatku jest w stanie wyasygnować na obronność niewiele więcej niż pojedyncze państwo bałtyckie i znacznie mniej niż np. Słowacja.