Działko 20 mm również dla śmigłowców

W przypadku lotniczego uzbrojenia lufowego kluczową kwestią jest zadanie, jakie ma wykonywać. Czy chodzi o skuteczną eliminację celu, penetrację pancerza lub zniszczenie istotnych elementów sprzętu, eliminację siły żywej czy też „przyduszenie” przeciwnika do ziemi za pomocą dużej siły ognia. Mówiąc krótko, to wybór pomiędzy dużą siłą lub dużą szybkostrzelnością. W przypadku śmigłowców na jednym krańcu znajdują się działka lotnicze kalibru 30 mm o szybkostrzelności kilkuset strzałów na minutę, a na przeciwnym są karabiny maszynowe kalibru 7,62 mm, coraz częściej wielolufowe o szybkostrzelności kilku tysięcy strzałów na minutę.

Działka dużego kalibru stosowane są przede wszystkim w zasobnikach podwieszanych oraz jako główne uzbrojenie wieżyczek w śmigłowcach wsparcia i szturmowych, gdyż pozwalają na skuteczne zwalczanie celów opancerzonych. Karabiny maszynowe, ze względu na niewielką masę i dużą szybkostrzelność, stanowią w głównej mierze uzbrojenie strzelców pokładowych w maszynach wielozadaniowych, transportowych i wsparcia bojowego.

Pewnym kompromisem stały się wielkokalibrowe karabiny maszynowe 12,7 mm, które zapewniają szybkostrzelność około 700-800 strz/min i mają dostateczny kaliber, aby skutecznie razić większość celów. Broń ta jest powszechnie używana jako uzbrojenie pojazdów i śmigłowców bojowych. W przypadku samolotów bojowych ich siła ognia okazała się niewystarczająca już w latach 50-tych ubiegłego wieku, gdy myśliwce takie jak F-86 Sabre przezbrojono z karabinów 12,7 mm w działka 20 mm. Od tego czasu kaliber ten jest coraz bardziej popularny i różne typy amunicji 20 mm stosowane są dziś w wielu maszynach bojowych NATO.

Najbardziej popularne w tej roli jest sześciolufowe działko M61 Vulcan, będące uzbrojeniem myśliwców, w tym F-16 oraz jego lżejsza, trzylufowa wersją M197,  stosowana na śmigłowcach. W ten typ działka uzbrojone są m. in. AH-1Z Viper i A129 Mangusta. Zasilane są one amunicją 20x102 mm.

Lekka broń wsparcia

Francuskie siły zbrojne potrzebowały lekkiego, skutecznego działka 20 mm na amunicję zgodną ze standardem NATO. Tak powstało bardzo lekkie, niskoodrzutowe działko automatyczne Nexter 20M621 zasilane amunicją 20x102mm. Dostępne jest ono w wielu aplikacjach lotniczych, lądowych i morskich, zarówno obsługiwanych ręcznie jak i zdalnie sterowanych. Producent dostarcza je siłom zbrojnym Francji i 25 innych państw, do których w ostatnim czasie dołączyła również Polska. Wariant na podstawie instalowanej na pojazdach oznaczony P20 został zakupiony przez JW GROM od spółki Works 11, która jest dystrybutorem tego systemu w Polsce.

Działko M621 ma masę 45,5 kg, szybkostrzelność teoretyczną do 750 strz./min (regulowaną do poziomu 300 strz./min.) i zasięg skutecznego ognia do 2000 m. Oznacza to, że przy masie zbliżonej do karabinu maszynowego 12,7 mm ma znacznie większy zasięg i siłę ognia, przy odrzucie przy ogniu ciągłym wynoszącym około 2500 N.

Inną cechą jest możliwość użycia szerokiej gamy pocisków, obejmującej również amunicję odłamkową czy przeciwpancerną o dość wysokiej penetracji, wystarczającej np. do skutecznego zwalczania większości pojazdów klasy BTR/BMP. Głównym powodem, dla którego broń tego typu nie wyparła dotąd „półcalówek” jest masa amunicji i jej wymiary. Nabój 20x102 mm M50 waży ok. 0,25 kg natomiast 12,7x99 mm to ok. 0,12 kg.

Konstrukcyjnie Nexter M621 jest prosty w budowie i łatwy w eksploatacji. Broń napędzana jest przez odprowadzenie części gazów z przewodu lufy i w większości trybów ognia strzela z zamka otwartego, co ułatwia chłodzenie. Istnieje także możliwość zastosowania funkcji nazywanej Sniper Shot, czyli pojedynczego strzału z zamka zamkniętego, co znacznie podnosi precyzję. Producent zaznacza, że jest to unikatowa w broni tego rodzaju opcja. Broń dostępna jest w wielu wariantach, z których trzy przeznaczone są do instalacji na śmigłowcach.

Siła ognia łatwa do ukrycia

Pod oznaczeniem Nexter SH20 kryje się wysuwane, drzwiowe stanowisko ogniowe, uzbrojone w działko M621 z zapasem 240 naboi. Jest to moduł przeznaczony do zabudowy na stanowisku strzelca pokładowego w drzwiach bocznych lub na tylnej rampie śmigłowca.

Budowa systemu jest taka, aby w czasie gdy nie jest używany nie przysłaniał światła drzwi, a więc nie ograniczał możliwości załadunku czy wyładunku oraz umożliwiał ich całkowite zamknięcie. Mimo to w czasie poniżej 10 sekund może przejść z pozycji transportowej do bojowej. Moduł SH20 waży 165 kg - z uzbrojeniem ale bez amunicji. W pełnej konfiguracji, wraz z 240 nabojami 20x102 mm masa systemu wynosi 248 kg.

Systemy SH20 zostały w 2018 roku wprowadzone na uzbrojenie śmigłowców H225M Caracal należących do francuskiej eskadry Ed'h 1/67 Pyrénées sił powietrznych oraz eskadry EOS 3 z 4. Pułku Lotniczego Sił Specjalnych ze składu wojsk lądowych. Są to jednostki wspierające działania wojsk specjalnych Republiki Francuskiej i biorące udział w misjach zagranicznych. Działka 20 mm zastąpiły na stanowiskach strzelców bocznych wykorzystywane dotąd karabiny maszynowe FN M2M kalibru 12,7 mm.

Precyzyjny system strzelecki

Działko M621 może również zostać zintegrowane z systemami pokładowymi śmigłowca dzięki wykorzystaniu zdalnie sterowanej, stabilizowanej wieżyczki THL20. Jest to lekki system, którego masa bez amunicji to jedynie 164 kg. Zapas zależny jest od możliwości danej maszyny i może wynosić od 300 do 850 naboi 20x102 mm. Dzięki małej masie, niewielkim wymiarom i niskiej sile odrzutu system może zostać zainstalowany na relatywnie lekkich śmigłowcach, lub też stanowić dodatkowe uzbrojenie maszyn wielozadaniowych w niewielkim stopniu ograniczając ich inne funkcjonalności. Ze względu na prostotę może z łatwością zostać zainstalowane na śmigłowcu w ramach remontów czy modernizacji.

THL20 stanowi system uzbrojenia, który dzięki użyciu optoelektronicznych sensorów śmigłowca pozwala na wykorzystanie w większym stopniu takich zalet działka 20 mm jak precyzja i opcja pojedynczego strzału Snajper Shot. Wieżyczka może być sterowana manualnie, lub też np. przez nahełmowy system celowniczy. To ostatnie rozwiązanie zastosowano m. in. na indyjskich lekkich śmigłowcach szturmowych HAL Light Combat Helicopter (LCH) oraz na wielozadaniowych HAL Advanced Light Helicopter (ALH).

W Europie lepiej znanym przykładem wykorzystania wieżyczki THL20 jest rumuński śmigłowiec IAR330L SOCAT (rom.: Sistem Optronic de Cercetare si Anti-Tanc - Optroniczny System Rozpoznawczy i Przeciwpancerny), który wyposażony jest też w głowicę optoelektroniczną i pociski kierowane. Maszyna jest produkowanym na licencji w Rumunii, przeciwpancernym wariantem francuskiego śmigłowca wielozadaniowego AS330 Puma.

Zasobnik lotniczy – narzędzie uniwersalne

Najszerzej stosowana „lotnicza” wersja działka 20 mm typu M621 to podwieszane zasobniki artyleryjskie NC621. Jest on przeznaczony do użycia przez śmigłowce i lekkie samoloty bojowe. Zasobnik został certyfikowany do użycia z kilkunastoma typami śmigłowców i kilkoma samolotami bojowymi. Są wśród nich nie tylko niemal wszystkie maszyny francuskich sił zbrojnych produkcji Airbus Helicopters, ale też Sikorsky Black Hawk, Bell JetRanger/Kiowa Warrior czy samoloty turbośmigłowe Pilatus PC7/PC9.

Zasobnik oprócz działka przenosi też zapas 180 naboi i współpracuje z różnego typu systemami celowniczymi. Może on zostać zintegrowany z innymi typami maszyn, w tym również śmigłowcami znajdującymi się na wyposażeniu polskich sił zbrojnych.

Wprowadzenie M621 na uzbrojenie JW GROM otwiera możliwość szerszego wykorzystania tego systemu uzbrojenia w Polsce. Oprócz pojazdów jednostek specjalnych ten sam typ uzbrojenia mógłby trafić na pokład wykorzystywanych przez nich śmigłowców 7. Eskadry Działań Specjalnych i maszyn innych jednostek powietrznodesantowych.

Wieżyczki THL20 mogą stanowić propozycję w modernizacji śmigłowców szturmowych Mi-24 czy maszyn wsparcia bojowego W-3WA Sokół. W obu przypadkach działko 20 mm zastąpiłoby karabiny maszynowe kalibru 12,7 mm, znacznie mniej skuteczne, szczególnie w zwalczaniu celów opancerzonych. Natomiast zasobniki NC621 z działkiem 20 mm mogą zastąpić poradzieckie zasobniki UPK-23-250 z działkiem 23 mm.

Artykuł przygotowany na podstawie materiałów Works 11 Sp. z o.o.