Program „Barbara” i ochrona polskich granic

Ochrona granic – klucz do suwerenności

Rozpoczęcie kolejnej fazy wojny na Ukrainie w lutym 2022 roku zintensyfikowało zakres działań pod progiem wojny kierowanych przez Rosję w stosunku do Polski i NATO. Instrumentalizowanie migrantów z Bliskiego Wschodu i kontynentu afrykańskiego, naruszenia polskich granic powietrznych przez systemy bezzałogowe Moskwy i Białorusi, a także rosyjskie pociski manewrujące i białoruskie śmigłowce, sabotaż infrastruktury krytycznej państw Sojuszu na wodach Bałtyku – to ugruntowana rzeczywistość państw regionu, które muszą nowelizować swoje podejście do zabezpieczania granic w oparciu o działania aktywne, a nie reaktywne.

Powyższe wyzwania wymagają od Polski implementowania sprawdzonych i zaawansowanych rozwiązań technologicznych. Odpowiednie działania zostały już podjęte przez stronę polską, a przykładem tego jest zatwierdzenie w maju roku 2024 umowy na dostarczenie strategicznej klasy systemu aerostatów radiotechnicznych „BARBARA” na potrzeby Sił Zbrojnych RP przez szefa Ministerstwa Obrony Narodowej Władysława Kosiniaka-Kamysza. Następstwem tego porozumienia były finalizacje pożyczek i gwarancji w ramach amerykańskiego programu Foreign Military Financing (FMF) – łączna wartość tych instrumentów w przeciągu ostatnich 2 lat wyniosła 11 miliardów dolarów.

Polska, w ramach umowy opiewającej na blisko 1 miliard dolarów, ma otrzymać cztery rozpoznawcze, aerostatyczne statki powietrzne, które będą stacjonowały na posterunkach wzdłuż wschodniej i północno-wschodniej granicy RP.

Wspomniane aerostaty, dostarczane przez firmę QinetiQ, charakteryzują się możliwością stałej obserwacji przez okres do 30 dni w celu monitorowania granic i wrażliwych obszarów. Platformy są w stanie w sposób ciągły prowadzić obserwację, zbierać dane wywiadowcze i dokonywać rozpoznania w czasie rzeczywistym. Ich cechą charakterystyczną jest wielodomenowe wykrywanie zagrożeń w przestrzeni powietrznej, morskiej, naziemnej oraz możliwość identyfikowania jednostek morskich, statków powietrznych oraz systemów bezzałogowych. Ponadto, aerostaty firmy QinetiQ są w stanie operować na wysokości nawet 4,5km, a ich zasięg wykrywania standardowo wynosi ponad 300 km.

Pozyskanie platform aerostatycznych przez Polskę jest rozwiązaniem opłacalnym finansowo, ponieważ koszt operacyjny aerostatów jest zdecydowanie niższy od porównywalnych misji tradycyjnych samolotów oraz systemów bezzałogowych. Jako środki działające w przestrzeni powietrznej, aerostaty nie są ograniczone horyzontem radiolokacyjnym i mogą wykrywać także niskolecące cele powietrzne, takie jak między innymi śmigłowce, drony i rakiety cruise, na znacznych odległościach.

Zdolności przekazywane Polsce są w pełni zintegrowane z systemami NATO oraz posiadają środki wspomagające podejmowanie decyzji, przy jednoczesnym planowaniu potencjalnych scenariuszy operacyjnych, ocenie ryzyka i integracji z istniejącymi już systemami.

Plan wdrożenia programu „BARBARA” nie zawiera w sobie jedynie dostarczenia 4 platform do Polski. W ramach współpracy Warszawa otrzyma także eksperckie wytyczne dotyczące zoptymalizowanego rozmieszczenia aerostatów do celów obronnych Polski. Program uwzględnia również o system szkoleń i wsparcie polskich operatorów na miejscu w celu maksymalizacji efektywności.

Sprawdzone rozwiązanie

Elementem oferty oraz wdrożenia 4 systemów aerostatycznych firmy QinetiQ jest uwzględnienie doświadczeń z wykorzystania ich przez Stany Zjednoczone do monitorowania granicy z Meksykiem oraz Basenu Morza Karaibskiego.

Przypadek amerykański, czyli jedyny aktywny program strategiczny realizowany w wielu lokalizacjach obrazuje, że aerostaty QinetiQ są w stanie monitorować obszary w czasie rzeczywistym na wysokości do 4,5km oraz stale wykrywać zagrożenia z dziedziny nielegalnych naruszeń przestrzeni powietrznej, morskiej i lądowej, przemytu narkotyków czy broni. Z podobnymi wyzwaniami strona polska boryka się lub będzie się borykała w przyszłości, także po sfinalizowaniu rozejmu lub pokoju na Ukrainie.

Niezawodność aerostatów wielokrotnie potwierdzali amerykańscy urzędnicy Służby Celnej i Ochrony Granic Stanów Zjednoczonych (CBP). Richard Booth, dyrektor ds. operacji domenowych i integracji w Biurze Lotnictwa i Marynarki CBP już w 2016 roku potwierdził, że „Radarowe Systemy Aerostatyczne (TARS) to najbardziej opłacalna zdolność, jaką posiadamy” (jako CBP; przyp. Autora).

Bezpieczne granice to bezpieczna Polska

Trzecia dekada XXI wieku po raz kolejny potwierdza nieprawdziwość też o końcu historii z końca poprzedniego tysiąclecia. Ostatnie lata stały pod znakiem degradacji globalnego stanu bezpieczeństwa międzynarodowego, który był nadwyrężany przez liczne kryzysy, mnożenie się zagrożeń hybrydowych czy eskalacje konfliktów kinetycznych.

Europa Środkowo-Wschodnia to region, który odzwierciedla ten trend, obrazem czego są wojny z roku 2008, 2014 czy 2022. Polska jako aktor strategicznie ważny dla utrzymania pokoju na wschodniej flance NATO, musi modernizować swoje siły zbrojne oraz system odporności, a ich kluczowym elementem jest budowanie wielodomenowej świadomości sytuacyjnej. Dlatego tak ważne jest, aby Polska pozyskała i wykorzystywała systemy monitorujące i wczesnego ostrzegania w celu zapobiegania zagrożeniom konwencjonalnym i hybrydowym.

Konrad Markiewicz