Konflikt o Falklandy a radzieckie systemy obserwacji

Falklandy czyli istota sporu brytyjsko-argentyńskiego

Falklandy to archipelag dwóch większych wysp (Falkland Wschodni i Zachodni – 98% powierzchni archipelagu) oraz ok. 778 małych wysepek (o łącznej powierzchni 12 173 km2), oddzielonych od siebie Cieśniną Falklandzką a zlokalizowanych na Południowym Atlantyku. Sama przyczyna konfliktu ma nie tylko charakter czysto historyczny i polityczny w zakresie symboliczności zajmowania danego terytorium. Chodzi tu także, a może przede wszystkim o odkryte pod koniec lat siedemdziesiątych XX w. bogate złoża ropy naftowej (szacowane nawet na około 60 mld baryłek) czy też strategiczne położenie sam Wysp Falklandzkich.

Pod względem politycznym, w 1982 roku Falklandy pozostawały nadal formalnie kolonią brytyjską. Rządząca Argentyną junta wojskowa, m.in. pod wpływem wewnętrznego kryzysu polityczno-gospodarczego, zdecydowała o opanowaniu spornych wysp na drodze militarnej. Miało to podbudować jej wsparcie społeczne, gdyż czynnikiem jednoczącym miała zostać kwestia brytyjska. Operacje bojowe rozpoczęto w dniach 28-30 marca 1982 roku, 1-2 kwietnia zajmując Falklandy a następnie  już z nieco większym trudem 3 kwietnia Georgię Południową.

Brytyjczycy rozpoznali zamiary strony przeciwnej już kilka dni przed wykonaniem samych działań wojskowych. 2 kwietnia władze w Londynie, na czele których stała premier Margaret Thatcher, zdecydowały o wysłaniu floty z zadaniem odbicia archipelagu. Koncentrację sił  (Task Force 317) przeprowadzono na Wyspie Wniebowzięcia, gdzie na lotnisku Widewake umieszczono dodatkowe siły lotnicze dalekiego zasięgu.

W chwili przybycia w rejon Falklandów, Wielka Brytania ogłosiła utworzenie wokół archipelagu 200 milowej Militarnej Strefy Zamkniętej. Zaś już 7 kwietnia Argentyna notyfikowała Południowoatlantycki Teatr Operacyjny na tym samym obszarze. Siły brytyjskie miały rozkaz atakowania każdego obiektu przeciwnika, który znajdzie się w wyznaczonej strefie, co z punktu widzenia prawa międzynarodowego nie było formalne aktem wypowiedzenia wojny.

Wsparcie ze strony sojuszników to podstawa

Argentyńczycy nie w pełni posiadali wiedzę o szybkich ruchach brytyjskich sił, o  czym m.in. świadczy fakt, z jaką łatwością  wykryto i zmuszono do kapitulacji okręt podwodny Santa Fe. Natomiast Royal Navy znała dokładne położenie okrętów przeciwnika dzięki wsparciu ze strony Stanów Zjednoczonych. Waszyngton przekazywał Anglikom zdjęcia z rozpoznania satelitarnego bazujących na własnych zasobach wywiadowczych i wojskowych. Umożliwiło to szybkie namierzenie argentyńskich okrętów i ataki na nie. Ponadto, Stany Zjednoczone udostępniły bazę na Wyspie Wniebowstąpienia, zabezpieczyły logistycznie część działań oraz dostarczały aktualne i dokładne dane wywiadowcze.

Z kolei Francja przekazała Brytyjczykom dokładne dane taktyczno-techniczne pocisków rakietowych AM 39 Exocet, samolotów Mirage III i Super Etandard oraz systemów przeciwlotniczych Roland.

A jednak to nie wszyscy gracze

Według Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych Federacji Rosyjskiej (SZ FR) również ZSRR w owym czasie miała pełny obraz wykonywanych operacji obu stron. Jednocześnie, prowadzone analizy pozyskanych danych pozwalały na identyfikację systemu dowodzenia i przewidywanie zamiarów Royal Navy czy innych Rodzajów Sił Zbrojnych Zjednoczonego Królestwa. 

Systemem, który w dużej mierze to zapewniał była: Legenda. Służyła ona do prowadzenia rozpoznania i oznaczania/wykrywania celów morskich. Ponadto pozwalała w pełni monitorować sytuację operacyjną i taktyczną, w tym konkretnym wypadku na Południowym Atlantyku. Głównym elementem pozyskiwania danych były satelity wywiadowcze oraz inne, wchodzące w skład radzieckiego systemu rozpoznania kosmicznego. Ponadto aktywną rolę odgrywały okręty rozpoznawcze i morskie samoloty patrolowe dalekiego zasięgu.

Rosjanie jakoby na podstawie zebranych danych z dużą dokładnością przewidzieli  np. początek rozpoczęcia operacji desantowej. Wspomniane rewelacje opublikowano w streszczeniach raportu Akademii Wojskowej Sztabu Generalnego SZ FR. Wynika również z niego, że w tym samym czasie wszystkie radzieckie okręty wojenne i samoloty operujące na obszarach oceanicznych otrzymywały dokładne informacje o poczynaniach Royal Navy (m.in. pozycji poszczególnych okrętów i przewidywanych manewrów).

Znaczenie pozyskiwanych informacji zostało docenione przez ówczesnego dowódcę Floty Wojennej ZSRR admirała Siergieja Gorszkowa i ministra obrony ZSRR marszałka Dmitrija Ustinowa.

"Legendarna" Legenda

Legenda to radziecki, a następnie rosyjski, system globalnego rozpoznania kosmicznego przestrzeni morskiej/oceanicznej i oznaczania potencjalnych celów ataku. Był on eksploatowany w latach 1978–2006. Ponadto, za jego pomocą można było śledzić i prognozować rozwój sytuacji taktyczno-operacyjnej na oceanach oraz przesyłać zgromadzane dane w czasie rzeczywistym.

Dziś w SZ FR funkcjonuje już nowy system rozpoznania kosmicznego – Liana. Jak na razie w jego skład wchodzą dwa satelity rozpoznania sygnałów radiowych i dwa radiolokacyjne (Lotos-S do zbierania danych z powierzchni lądowych i Pion-NKS z mórz i oceanów).

Finał zmagań

Wojna o Falklandy trwała 75 dni i zakończyła się stanem takim, jaki panował przed jej rozpoczęciem. Wielka Brytania w wyniku zmagań militarnych straciła dwa niszczyciele, dwie fregaty, transportowiec desantowy i wyczarterowany kontenerowiec, a sześć innych jednostek zostało poważnie uszkodzonych. Ponadto utracono ogółem 10 samolotów i 24 śmigłowce, 265 zabitych, 1 zaginionego i 384 rannych. Koszt całej kampanii wyniósł ok. 1,7-1,9 mld USD.

Argentyna straciła  cztery okręty - krążownik, okręt podwodny i dwie mniejsze jednostki, a jej Siły Powietrzne od 80 do 94 samolotów (zestrzelenie 14 statków powietrznych nie jest udowodnione). W walkach zginęło 1200 żołnierzy, a 3500 odniosło rany. Szacowane koszty strony argentyńskiej zamykają się w kwocie 3 mld USD. Straty mieszkańców wysp wyceniono na od 200 do 250 mln funtów szterlingów.

Wojna miała również znaczący wpływ na rozwój taktyki prowadzenia operacji na morzu, konstrukcje przyszłych okrętów wojennych i wsparcia działań, opracowanie nowych systemów uzbrojenia, jak np. kierowanej broni przeciwokrętowej i precyzyjnej. Ponadto armia zawodowa udowodniła swoją wyższość nad żołnierzami z poboru. Co więcej, media odgrywały coraz większą rolę w informowaniu światowej opinii publicznej o posunięciach obu stron konfliktu. Stanowiąc niejako przedsmak efektu CNN w toku działań bojowych w wojnie o Kuwejt.

Po latach okazało się, że gospodarka Wielkiej Brytanii wytrzymała poniesione koszty prowadzonej wojny, ale dla Argentyny to był początek serii gospodarczych i politycznych katastrof a kryzys trwa tak naprawdę do dnia dzisiejszego. Stosunki dyplomatyczne pomiędzy stronami sporu zostały odnowione dopiero w 1990 roku, ale Argentyna nadal rości sobie prawa do tych obszarów,