Kanada szuka alternatywy dla F-35

Kanada wybrała F-35A Lightning II jako następcę swoich F-18 w styczniu 2023. Stało się to po wielu latach zawirowań i niepewności, które pojawiły się z przyczyn finansowych i politycznych, pomimo kanadyjskiego uczestnictwa w programie Joint Strike Fighter. Ostatecznie jednak problemy przezwyciężono i F-35 został wybrany ze względów merytorycznych, jako najbardziej odpowiadający kanadyjskim siłom zbrojnym samolot. Kanada zdecydowała się na zakup 88 F-35A za równowartość 13,2 mld USD.

Obecnie, w związku z polityką nowego rządu USA, Kanadyjczycy poszukują jednak alternatywy. W artykule dla CBC News, z 14 marca br., minister obrony Kanady Bill Blair powiedział, że „Kanada aktywnie poszukuje potencjalnych alternatyw dla budowanego w USA F-35”.

Wyplątanie się z tego zakupu nie byłoby jednak łatwe. Po pierwsze Kanada jako członek programu JS zainwestowała w niego 0.5 mld USD, a obecnie kanadyjskie firmy zaangażowane w program mają zamówienia o łącznej wartości 1,8 mld USD. Po drugie, za pierwszych 16 maszyn już zapłacono i wydaje się, że rezygnacja z kolejnych wiązałaby się z wysokimi karami umownymi. Jeżeli Kanada mimo to zdecydowałaby się je zapłacić wówczas musiałaby zastąpić F-35 jakimś samolotem z Europy. Do wyboru miałaby trzy samoloty 4. generacji: Gripena E, Eurofighter Typhoona albo Rafale. Ciekawym kierunkiem mógłby się okazać także np. koreański samolot KF-21, a w dalszej perspektywie samolot z programu GCAP lub FCAS/SKAF.

Samoloty te mogłyby zostać kupione w większej liczbie i teoretycznie współdziałać z nielicznymi F-35, które już opłacono. Amerykańskie maszyny mogłyby w takiej sytuacji stanowić mnożnik ich możliwości.

Odbiór 16 F-35 oznaczałby posiadanie jednej eskadry, z której gotowość operacyjną będzie posiadało prawdopodobnie tylko około 10-12 maszyn jednocześnie, a więc prawdopodobnie za mało żeby skutecznie wspierać flotę kilkudziesięciu nowych samolotów 4. generacji. Za mało też, aby uzasadnić posiadanie oddzielnej logistyki. Być może rozwiązaniem byłoby doprowadzenie do jakiejś ugody i dopłacenie za np. jeszcze 16 maszyn (zwiększając flotę do 32 sztuk) i uniknięcie dzięki temu kar finansowych.

Tak czy inaczej trzeba pamiętać, że Kanada jak na razie nie podjęła decyzji o rezygnacji z F-35 i nie wiadomo czy to w ogóle nastąpi. Na razie mamy tylko wypowiedź ministra obrony o „poszukiwaniu alternatyw”, co nie koniecznie musi oznaczać jej znalezienia. Wypowiedź może być też tylko elementem gry pomiędzy Kanadą i Stanami Zjednoczonymi, kolejnym argumentem mającym zniechęcić Waszyngton do agresywnej polityki względem północnego sąsiada.

Kanadyjska rezygnacja z F-35 byłaby jednak precedensem i dużym ciosem dla jego programu. Ciosem o porównywalnych skutkach jak wyrzucenie z niego kilka lat temu Turcji, potencjalnego klienta na ponad 100 F-35. W przeciwieństwie do „rezygnacji” Portugalii, która samolotów tych nie zamówiła a jedynie rozważała zrobienie tego w przyszłości.