Polska w walce o miliardy na zbrojeniówkę z UE. „Celem zwielokrotnienie wydatków” [WYWIAD]

W poniedziałek, na wniosek polskiego rządu, Komitet ma się zająć tą sprawą.

Defence24.pl: Czego oczekuje Polska przede wszystkim po unijnych programach wsparcia przemysłu zbrojeniowego; jak może wykorzystać prezydencję, by promować swoje oczekiwania, jakiego stanowiska Komisji Europejskiej można się spodziewać?

Marcin Nowacki, EKES: Polska jest przede wszystkim zainteresowana otwarciem poważnej dyskusji na temat finansowania obronności w UE. To właśnie dlatego polski rząd wystąpił z wnioskiem o opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w tej sprawie. W mojej ocenie cele są trzy. Po pierwsze bardzo ważna jest inicjatywa wyłączająca wydatki na obronność z procedury nadmiernego deficytu w UE. Po drugie celem jest zwielokrotnienie wydatków na obronność w UE zarówno w ramach budżetu Unii, jak i programów poza budżetowych. Z uwagi na zapisy traktatowe w Unii w ramach budżetu możemy mówić o wspieraniu technologii podwójnego przeznaczenia. Trzeci cel wreszcie to próba zdefiniowania, jakie obszary i rozwiązania mają być finansowane, aby zapewnić strategiczną odporność UE w zakresie bezpieczeństwa.

Na co powinno być przekazywane unijne wsparcie? 

Celem jest budowa zaplecza technologicznego i produkcyjnego w Unii. Na przykładzie konfliktu w Ukrainie widzimy, jak ważne są bliskość produkcji, dostęp do technologii i pewny łańcuch dostaw. W otwierającej się debacie pytań jest więcej, np. czy finansować tylko rozwiązania i firmy europejskie, czy również transfer technologii spoza Europy. Mam na myśli przenoszenie rozwiązań, które będą wytwarzane w UE. Przykładem jest Polska i transfer technologii z USA, Wielkiej Brytanii lub Korei Południowej.

Innym obszarem debaty jest pytanie o preferowane podmioty, które mają otrzymać wsparcie. Czy mają to być duże przedsiębiorstwa, czy raczej małe i średnie, które mają większą zdolność do innowacji. Wreszcie dyskutujemy o tym, co ma być finansowane. Przy każdym pytaniu mamy do czynienia z różnymi perspektywami i grupami interesu. Osobiście uważam, że państwa frontowe Unii powinny mieć preferencyjny dostęp do finansowania, niezależnie od odpowiedzi na wcześniejsze pytania.

Jakie kwoty wchodzą w grę?

Szacuje się, że w obecnym okresie programowania łączne wsparcie sektora to ok. 10 mld euro, z czego 8 mld euro to budżet Europejskiego Funduszu Obronnego (EDF). Obecnie rozmawiamy o zwielokrotnieniu tej kwoty w kolejnym okresie programowanie. Debata nie ogranicza się tylko do tego. Celem jest, aby jeszcze w bieżącym okresie finansowania pojawiły się nowe inicjatywy finansujące kluczowe potrzeby na poziomie europejskim.

W mojej ocenie należy się skoncentrować na wsparciu wytwarzania produktów, które są dzisiaj najbardziej pożądane. Na przykład dronów. Tutaj mowa o dwóch obszarach - przemysłowym i technologicznym. Przemysłowy dotyczy samej konstrukcji i produkcji statku powietrznego. Technologiczny obejmuje elektronikę, optykę, czy łączność. To właśnie zdolność wytworzenia bądź transferu takich technologii na terenie UE może okazać się głównym punktem odniesienia.

Czy możliwe jest wykorzystanie środków z KPO także na programy obronne?

Środków z KPO nie można wprost przeznaczać na zbrojenia. Można jednak finansować technologie cywilne, które często mogą mieć podwójne przeznaczenie. I znowu wracamy do debaty o priorytetach. Zarówno na poziomie Polski, jak i Unii Europejskiej musimy zbudować mapę potrzeb produktowych i technologicznych. Wygląda na to, że Polska prezydencja w Radzie UE w dużym stopniu będzie kreowała dyskusję w tym zakresie.

Czy według Komitetu w finansowaniu projektów zbrojeniowych powinny uczestniczyć Europejski Bank Odbudowy oraz Europejski Bank Inwestycyjny?

Opinia EKES w sprawie finansowania obronności jeszcze nie została przyjęta. Jesteśmy w procesie przygotowania dokumentu. Jako sprawozdawca tego dokumentu będę jednak zabiegał, aby zarówno EBOR, jak i EBI miały mandat do finansowania tych przedsięwzięć. Na poziomie udziałowców EBI już toczy się ta dyskusja. Niestety, standardy i raportowanie ESG nie pomagają osiągnąć porozumienia w ramach EBI. Chciałbym, aby w Komitecie osiągnięto zdrowy kompromis w tej sprawie. Rozwiązaniem może być tutaj finansowanie małych i średnich firm, które z uwagi na reprezentowany sektor mają obecnie duże trudności w zdobyciu finansowania w tradycyjnych bankach.

Jak Komitet podchodzi do partnerstwa publiczno-prywatnego przy takich przedsięwzięciach?

Model realizacji inwestycji w partnerstwie publiczno-prywatnym jest dobrym rozwiązaniem dla skalowania inwestycji i synergii sektora publicznego z biznesem. Oczywiście kluczowym wsparciem dla rodzimych i europejskich firm jest wybór ich produktów w zakupach realizowanych przez państwa członkowskie i inicjatywy UE. Czasami atrakcyjne jest wejście kapitałowe przez powołane do tego instytucje publiczne w spółki prywatne. Dobrym przykładem w Polsce jest zaangażowanie Polskiego Funduszu Rozwoju w Grupę WB. 

Czy Komitet rekomenduje np., o ile - do jakiego poziomu  udziału w PKB - powinny wzrosnąć wydatki obronne państw członkowskich?

Na pewno ta sprawa będzie przedmiotem naszych dyskusji. Nie mam jednak pewności, czy rekomendacja w tym zakresie znajdzie się w opinii Komitetu. Myślę, że ważniejsze może być odniesienie się do kwalifikowania tych wydatków w europejskiej procedurze nadmiernego deficytu.

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES, European Economic and Social Committee, EESC) jest organem doradczym UE powołanym w 1957 r. na mocy traktatów rzymskich. W procesie legislacyjnym doradza instytucjom poprzez publikowane opinie do projektów regulacji, strategii i innych dokumentów. EKES sporządza co roku około 160–190 opinii i raportów informacyjnych. 70 proc. z nich powstaje na wniosek Rady, Komisji Europejskiej i Parlamentu Europejskiego. 21 proc. to opinie wypracowane z inicjatywy własnej i raporty informacyjne, a 9 proc. - opinie rozpoznawcze sporządzane zazwyczaj na wniosek kraju sprawującego przewodnictwo w Radzie UE.

Każdorazowo państwo członkowskie przygotowujące się do prezydencji w Radzie UE ma prawo wystąpić do Komitetu z wnioskami o opinie na zadane tematy. Celem jest to, aby na poziomie programowym i docelowo legislacyjnym zwrócić uwagę na problem lub wyzwanie. Jeden z tematów, o który wnioskuje polski rząd do EESC o opinie na potrzeby prezydencji jest kwestia finansowania obronności. W Komitecie zasiadają przedstawiciele pracodawców, związków zawodowych i organizacji pozarządowych. Siedziba Komitetu znajduje się w Brukseli.

Marcin Nowacki jest wiceprezesem Związku Przedsiębiorców i Pracodawców (ZPP) i członkiem Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego. Obecnie pełni rolę sprawozdawcy przy opinii Komitetu na temat finansowania obronności w UE. Jest autorem projektu tej opinii, nad którym gremia Komitetu będą debatować od najbliższego poniedziałku. W 2023 r. objął funkcję przewodniczącego EU-Ukraine Civil Society Platform przy EKES.